Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığı, genellikle doğum, evlilik veya uzun süreli ikamet gibi yollarla kazanılsa da, bazı özel durumlar için öngörülen bir istisnai vatandaşlık yöntemi de mevcuttur. Bu yöntem, Türkiye’ye ekonomik, bilimsel, teknolojik, kültürel veya sportif açıdan katkı sağlayabilecek kişilere, Türk vatandaşlığına başvurmadan doğrudan Cumhurbaşkanı kararıyla verilmesini kapsar.

Bu yazıda, istisnai vatandaşlıkla ilgili tüm hukuki düzenlemeler, başvuru süreçleri, gerekli belgeler ve kimlerin bu kapsama girebileceği detaylı olarak açıklanacaktır.

1. Hukuki Dayanaklar

İstisnai yoldan vatandaşlık kazanımı, 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 12. maddesinde düzenlenmiştir. Maddeye göre aşağıdaki kişiler, Cumhurbaşkanının kararıyla Türk vatandaşlığına alınabilir:

• Türkiye’ye sanayi tesisi kuran veya ekonomik, bilimsel, teknolojik, kültürel, sportif alanlarda olağanüstü hizmeti geçen kişiler,
• Göçmen olarak kabul edilen kişiler,
• Vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler,
• Milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil etmeyen kişiler.

1.1. Yönetmelik Dayanağı

Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’in 20. ve 31. maddeleri, istisnai vatandaşlık sürecinin detaylarını açıklamaktadır. Özellikle 2018 yılında yapılan değişiklikler ile yatırım yoluyla istisnai vatandaşlık başvurusu alanında önemli kolaylıklar getirilmiştir.

2. Kimler İstisnai Vatandaşlık İçin Uygun?

2.1. Yatırımcılar

Aşağıdaki koşullardan herhangi birini sağlayan yabancılar, istisnai vatandaşlığa başvurma hakkı kazanır:

• En az 400.000 USD tutarında taşınmaz satın almak ve tapuya “satılamaz” şerhi koymak,
• En az 500.000 USD tutarında sabit sermaye yatırımı yapmak (Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı onayı gerekir),
• En az 500.000 USD tutarında devlet borçlanma araçlarını en az 3 yıl tutma şartıyla satın almak,
• En az 500.000 USD tutarında mevduatı en az 3 yıl süreyle Türk bankalarında tutmak,
• En az 50 kişilik istihdam oluşturmak (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı onayı gerekir).

2.2. Bilim, Kültür ve Spor Alanında Öne Çıkanlar

• Nobel ödülü kazanmış bilim insanları,
• Uluslararası alanda tanınan sanatçılar ve yazarlar,
• Olimpiyat madalyalı sporcular gibi, Türkiye’ye uluslararası alanda prestij sağlayacak kişiler bu kapsama girer.

2.3. Kamu Yararına Vatandaşlık Verilenler

• Milli güvenlik, kamu düzeni veya kamu yararı nedeniyle vatandaşlığa alınması gereken kişiler,
• İnsani nedenlerle Türkiye’ye kabul edilen özel statülü kişiler,
• Türkiye’de büyümüş, eğitim almış ve kültürel olarak topluma entegre olmuş olan ama vatandaşlığı olmayan kişiler.

3. Başvuru Süreci ve İşleyiş

İstisnai vatandaşlıkta klasik başvuru süreci değil, devlet kurumlarının yönlendirmesi ön plandadır.

3.1. Ön Uygunluk Belgesi Alınması

Yatırım yoluyla başvurularda, ilgili bakanlıklardan (Çevre, Sanayi, Hazine, İçişleri, SGK gibi) “uygunluk belgesi” alınması zorunludur.

3.2. Göç İdaresine Başvuru

• Kişi, gerekli belgelerle birlikte Göç İdaresi’ne başvurur ve ikamet izni alır.
• Bu başvuru ardından Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’ne yönlendirilir.

3.3. Değerlendirme Süreci

• Belgeler ilgili kurumlarca değerlendirilir.
• MİT ve Emniyet Genel Müdürlüğü tarafından güvenlik soruşturması yapılır.
• Uygun bulunan dosyalar Cumhurbaşkanlığı’na sunulur.

3.4. Cumhurbaşkanlığı Kararı

• Nihai karar Cumhurbaşkanı tarafından verilir.
• Karar Resmi Gazete‘de yayımlanır ve kişi nüfus kütüğüne kaydedilir.

4. Gerekli Belgeler

• Pasaport (aslı ve noter onaylı Türkçe tercümesi)
• Doğum belgesi
• Medeni hal belgesi (bekârlık, evlilik, boşanma vb.)
• Adli sicil kaydı
• 4 biyometrik fotoğraf
• İkamet izni belgesi
• Gelir durumunu gösteren belgeler (yatırım belgeleri, banka dekontu vs.)
• Uygunluk belgesi (yatırım türüne göre ilgili bakanlıktan)
• Sağlık sigortası
• Güvenlik soruşturması için dilekçe

5. Süreç Ne Kadar Sürer?

Normal şartlarda başvuruların sonuçlanması 3 ila 9 ay sürebilir. Ancak yoğunluk, güvenlik soruşturmalarının süresi ve evrak eksiklikleri bu süreci uzatabilir.

6. Vatandaşlık Alındıktan Sonra Haklar

İstisnai yoldan vatandaşlık alanlar, doğumla vatandaşlık kazanmış Türk vatandaşları ile aynı haklara sahiptir:

• Türkiye Cumhuriyeti pasaportuna sahip olma hakkı,
• Seçme ve seçilme hakkı (doğrudan geçerli değil; bazı kamu görevleri için bekleme süresi olabilir),
• Sosyal güvenlik, eğitim ve sağlık hizmetlerinden yararlanma,
• Türk kimlik kartı ve mavi kart verilme hakkı (çifte vatandaşlık durumunda),
• Aile fertleri için vatandaşlık başvurusu yapılabilmesi.

7. Red Durumu ve İtiraz

Cumhurbaşkanı’nın kararı kesindir. Herhangi bir gerekçe sunmadan başvuru reddedilebilir. Red kararı idari yargıya taşınamaz; bu da başvurucular için dikkat edilmesi gereken kritik bir noktadır.

8. Vatandaşlığın İptali

Eğer vatandaşlık, sahte belge veya yanlış beyanla alınmışsa, idari işlemle vatandaşlık iptal edilebilir. Ayrıca terör örgütü üyeliği gibi nedenlerle de vatandaşlık geri alınabilir.

Bu konuyla ilgili daha fazla bilgi için aşağıdaki makalelerimize de göz atabilirsiniz.

• Türk Vatandaşlığı Yönetmeliği
• Doğum Yoluyla Vatandaşlık
• Evlilik Yoluyla Vatandaşlık
• İkametle Vatandaşlık (Genel Yolla)
• Yatırımla Vatandaşlık İçin Ne Kadar Yatırım Gerekir?
• Yeniden Türk Vatandaşlığı Kazanımı
• Evlat Edinme Yoluyla Vatandaşlık

Uyarı:
Bu sitede yer alan bilgiler yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmuştur. Kesin ve bağlayıcı hukuki bilgi niteliği taşımaz. Her durumun kendine özgü şartları olabileceğinden, okuyucuların detaylı bilgi ve hukuki destek için alanında uzman bir avukata danışmaları tavsiye edilir.