Türk vatandaşlığı yalnızca doğum veya evlilikle kazanılmaz; uzun süreli yasal ikamet yoluyla da elde edilebilir. 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 11. maddesi bu yöntemi düzenler. Halk arasında “5 yıllık ikametle vatandaşlık” olarak bilinir.

1. Resmi Kurumlar & Hukuki Dayanak

1.1. Sorumlu Kurumlar

• İçişleri Bakanlığı – NVİ: Başvuruların kaydedildiği, incelendiği ve karar sürecinin yönetildiği kurumdur.
• Göç İdaresi Başkanlığı: İkamet izinlerini düzenleyen kurumdur.
• Valilik/İlçe Göç İdaresi: Kesintisiz ikamet süresi hesaplamasını yapar.
• Dış Temsilcilikler/Konsolosluklar: Yurt dışından başvuru yapanlar için yetkilidir.

2.2. Hukuki Dayanak

• 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu, 11. madde: 5 yıl kesintisiz yasal ikametle vatandaşlık kazanımı açıklanır.
• Uygulama Yönetmeliği: Zorunlu şartlar, form ve belge detayları içerir.

2. Kimler Başvurabilir? (Şartlar)

İkametle vatandaşlık alabilmek için bazı yasal şartlar mevcuttur.

2.1. Erginlik (Ayırt Etme Gücü)

Başvuran, ait olduğu ülkenin hukukuna göre reşit olmalı. Kanunlara göre ergin olmayanlar başvuramaz.

2.2. En Az 5 Yıllık Kesintisiz İkamet

İkametle vatandaşlık için;

Başvuru tarihinden geri dönük en az 5 yıl boyunca kesintisiz yasal ikamet yapılmış olmalı.

Turist vizesi, geçici veya uluslararası koruma kapsamındaki izinler bu sürede sayılmaz; yalnızca uzun süreli ikamet izinleri (çalışma, aile, eğitim, taşınmaz bazlı vb.) geçerlidir.

Bu 5 yıl içinde toplam yurtdışı çıkışları 12 ayı aşmamalıdır

2.3. Yerleşme Niyetine Deliller

Yönetmeliğe göre yerleşme niyeti göstermek için gereken davranışlar şunlardır:

• İş kurmak, yatırım,
• Taşınmaz edinmek,
• Türkiye’de eğitim görmek,
• Aile ile birlikte yaşamak,
• Türkiye vatandaşı ile evli olmak.

2.4. Sağlık ve Ahlaki Yeterlilik

• Bulaşıcı veya tehlikeli hastalık taşımamak,
• Sabıka kaydı olmamak, toplum düzenine uygunluk (iyi ahlak) göstermek

2.5. Türkçe Bilgisi ve Geçim Kaynağı

• Temel Türkçe konuşabilmeli,
• Kendi ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler için yeterli gelire sahip olmalı.

2.6. Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni

Terör, kaçakçılık, uyuşturucu veya benzeri suçlara karışmamış olmalı.

3. Başvuru Süreci

3.1. Hazırlık Aşaması

• Gerekli ikamet izinleri en az 5 yıl boyunca kesintisiz sağlanmalı,
• Dil kursları, iş/girişim belgeleri, sabıka kayıtları hazırlanmalı.

3.2. Gerekli Belgeler

(Uygulama yönetmeliği ve NVİ örneğine göre)

• Vatandaşlık başvuru formu (VAT‑5),
• 2 biyometrik fotoğraf,
• Pasaport veya kimlik,
• İkamet izin belgeleri (5 yıl kesintisiz),
• Giriş-çıkış kayıtları,
• Sabıka kaydı, sağlık raporu,
• Türkçe dil belgesi (varsa),
• Gelir belgesi (maaş, şirket, kira, serbest meslek vb.).

3.3. Başvuru Yapılacak Yer

• Türkiye içinde: İl veya ilçe nüfus ve vatandaşlık müdürlükleri.
• Yurt dışında: Konsolosluk üzerinden şahsen yapılır, NVİ’ye iletilir. https://www.nvi.gov.tr

3.4. İnceleme ve Karar Süreci

• NVİ tarafından yapılan incelemede:
• Belgeler kontrol edilir
• Güvenlik soruşturması (istihbarat, polis, sabıka)
• Mülakat düzenlenebilir
• Yerleşme niyeti, sağlık, dil bilgisi doğrulanır.

3.5. Süre ve Karar

Kurum inceleme süresi: genelde 6–12 ay arası

Başvuru sonucu yazılı olarak bildirilir

Olumlu ise NVİ kütüğe işler, TC kimlik kartı düzenler.

3.6. Vatandaşlık Sonrası

Olumlu karar sonrası nüfus müdürlüğünde TC kimliği ve aile kütüğüne işlem yapılır. İtiraz hakkı mevcuttur.

4. Örnek Senaryolar

Senaryo A – Eğitim ve İş Kombinasyonu

• Yabancı uyruklu, uzun dönem öğrenci vizesiyle 2 yıl, sonra iş vizesiyle 3 yıl ikamet etmiş.
• Türkçe kursu tamamlamış, sabıka kaydı temiz → Başvuru olumlu.

Senaryo B – Yatırımcı

• Taşınmaz üzerinden ikamet izni alan, kendi adına şirket kuran yabancı → Yerleşme niyeti kanıtlı, vatandaşlık alınabilir.

Senaryo C – Geçici Koruma Statüsü

• Suriyeli geçici koruma statüsünde, bu süre başvuru için sayılmaz; farklı İZİN türüne geçtikten sonra 5 yıl sayılır.

5. Türkiye’de Yaşama İsteğinin Gösterilmesi Neden Önemlidir?

İkametle vatandaşlık başvurusunda en kritik unsurlardan biri, Türkiye’de kalıcı yaşama niyetinin somut şekilde gösterilmesidir. Bu yalnızca bir form doldurmakla sınırlı değildir; kişinin iş kurması, taşınmaz edinmesi, çocuklarını Türkiye’de okula göndermesi, sosyal yaşama katılması gibi davranışlarla desteklenmelidir. Başvuru dosyasına eklenecek belgelerde bu niyet açıkça ortaya konmalıdır. Özellikle istihdam edilen kişilerin SGK dökümleri, vergi kayıtları, kira kontratları gibi belgeler yerleşme amacını doğrudan destekler. Yerleşme niyeti yeterince ispatlanamayan başvurular, diğer tüm şartlar sağlansa bile “takdir yetkisi” kullanılarak reddedilebilir. Bu nedenle adayların süreci hafife almadan, belgelerini dikkatle hazırlaması ve yaşamlarını gerçekten Türkiye’ye odakladıklarını gösterecek veriler sunması büyük önem taşır.

Bu konuyla ilgili daha fazla bilgi için aşağıdaki makalelerimize de göz atabilirsiniz.

• Türk Vatandaşlığı Yönetmeliği
• Doğum Yoluyla Vatandaşlık
• Evlilik Yoluyla Vatandaşlık
• Evlat Edinme Yoluyla Vatandaşlık
• Yatırımla Vatandaşlık İçin Ne Kadar Yatırım Gerekir?
• İstisnai Vatandaşlık Yoluyla TC Vatandaşlığı Nasıl Alınır?
• Yeniden Türk Vatandaşlığı Kazanımı

Uyarı:
Bu sitede yer alan bilgiler yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmuştur. Kesin ve bağlayıcı hukuki bilgi niteliği taşımaz. Her durumun kendine özgü şartları olabileceğinden, okuyucuların detaylı bilgi ve hukuki destek için alanında uzman bir avukata danışmaları tavsiye edilir.